Cung đường Tây Bắc 

Tây Bắc là vùng núi phía tây của miền Bắc Việt Nam, bao gồm 6 tỉnh: Yên Bái, Lào Cai, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La và Hoà Bình. Với cấu trúc nền đất đá vôi, mỗi khi mùa mưa vùng này dễ bị lũ ống, lũ quét (khác với bên Đông Bắc, địa hình cứng hơn). Chúng tôi lái xe vòng quanh 6 tỉnh Tây Bắc, với tổng số 1.200 km và đi hết hơn 1 tuần. Năm 2013 chưa có cao tốc CT05 đi Lào cai nên từ Hà nội lên Yên Bái phải đi theo Đường QL2 và QL32C dọc theo sông Hồng, sông Lô.

Có những đoạn đường đi dọc theo sông hàng chục km, phía bên kia là ruộng lúa, nhà dân, nhưng trên nữa là núi, tạo nên sự khác biệt với những cung đường miền Tây Nam Bộ. 

Mấy tấm ảnh chụp tại Khe Đung, đường qua  xã Châu Quế Thượng, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái ít nhiều cho thấy khái niệm: “Rừng cọ, đồi chè, đồng xanh ngào ngạt...”

Trên đường, ghé thăm một doanh trại Quân đội của Quân khu 2, nơi người bạn cũ đang phụ trách huấn luyện. Gặp gỡ, vui đùa với cánh lính trẻ.

Một người bạn khác nữa, hiện đang làm cho Sở Tài Chính, đã đón và dẫn tới ăn quán phở ngon nhất Yên Bái. Trước khi rời thành phố, tôi lái xe đi một vòng xung quanh sân bay Quân sự, nơi ông cụ thân sinh ra tôi là sỹ quan thông tin phục vụ tại đây 10 năm thời chiến tranh.

Cột mốc số 102 nằm ngay tại trung tâm TP Lào Cai.

Vô tình được chứng kiến cảnh phía Trung Quốc trao trả cho phía Việt Nam các cô gái, vì nhiều hoàn cảnh khác nhau, phải lưu lạc bất hợp pháp ở bên đó

 

Ghé thăm gia đình người anh họ đã lập nghiệp từ đây lâu. Nghe kể về cuộc chiến tranh ngắn ngày với nước láng giềng  hồi trước. Còn giờ đây, cuộc sống  thanh bình, sắp tới có thể lập vùng buôn bán tự do giữa 2 nước.  Bên Việt nam mình trù phú hơn, bên kia biên giới chủ yếu là người dân tộc thiểu số, điều kiện hình như không được sung túc lắm. Chỉ qua một vài kiểu ảnh thì cũng không có được nhận xét gì.

Con đường từ TP Lào cai sang Sapa bắt đầu trở nên dốc và khó đi, 30 km mà mất hơn 1h.  Nhìn thấy ruộng bậc thang. Trên máy tôi có lưu 2 ảnh: cảnh ruộng xâm xấp nước lóng lánh, và cảnh quả đồi vừa bị xẻ ra làm đường nối qua chiếc cầu sang bên này bờ.   

Nghỉ ở Sapa. Buổi tối đi dạo tại nhà thờ đá Sapa cùng với du khách. Làm quen với hướng dẫn viên người Mèo. Rất cảm phục cô gái, không rõ là vì trẻ và xinh, hay do tiếng Anh quá chuẩn xác.  

Sáng dậy, hai anh em ngắm đỉnh núi Phan-xi-phăng và lên kế hoạch chinh phục nó. Người bạn, lớn tuổi hơn, đã leo lên đỉnh núi 2 năm sau, cùng với con trai của mình. Tôi cũng đã chinh phục được nó 5 năm sau, nhờ sự giúp đỡ của Sun Group, họ đã làm cáp treo đến tận nơi.

Lên cao, chụp mấy kiểu ảnh cầm lá cờ bên cạnh cột mốc cao nhất Đông Dương nhưng cũng không mấy khi xem lại. Vui gì, người ta thì leo trèo đường rừng mấy ngày, còn mình leo lên thang máy và  check-in cùng nhiều cụ cỡ 70-80 tuổi. 

Vào thăm bản Cát Cát, những gì thấy  trước mắt rất nên thơ. Tất cả nơi đây đã được  chính phủ Pháp hỗ trợ tái thiết kế và xây dựng lại cho mục đích du lịch, chứ không phải là nguyên bản tự nhiên. Chiếc cầu bắc qua con suối này, không biết mục đích du lịch nhiều hơn hay là để dân sinh? Mấy đứa trẻ con cũng được huấn luyện để làm sao gặp  khách cho tự nhiên nhất.

Khung cảnh nhẹ nhàng chụp từ quán cafe này khá đẹp, có hoa, có núi, có mây. Nhưng hình như chỉ mới làm 1 vài năm trước. Thấy tấm ảnh có 2 người  phụ nữ ngồi trên thân cây đổ,  hướng nhìn về bản làng với rừng núi phía xa, là có vẻ gần với  nguyên bản nhất. Ngoại trừ người đàn ông ngồi cạnh đang nhìn vào ống kính làm dáng.

Từ Sapa sang Điện Biên có 2 lựa chọn, đường phía Nam đi qua Than Uyên, đường phía Bắc qua Phong Thổ. Mọi người đều khuyên đi qua hướng Nam, đường rộng và dễ lái hơn. Gọi điện sang anh bạn đang sống ở Điện Biên, cũng nhận được tư vấn tương tự. Khi biết ý định muốn đi QL4D qua Phong Thổ, phần biên giới tiếp giáp với Trung Quốc, ai cũng nói là không nên tự lái, mà tìm thuê lái xe địa phương đã quen đường. Đã đi từ Nam ra Bắc, đến được Hà Giang, Đồng Văn, Mèo Vạc, Lũng Cú, Thác Bản Giốc... khá suôn sẻ. Cũng chỉ cần sử dụng Google Map qua 3G của Viettel, không cần phải hỏi ai cả. Vậy là quyết. Phong Thổ. Và không hối  tiếc về điều này.

Ra khỏi Sapa thì cung đường hiểm trở hơn hẳn. Và càng đi thì càng hiểu về nguyên do của những điều  cảnh báo. Gặp ngay đèo Ô Quy Hồ, một trong “tứ đại đỉnh đèo” huyền thoại của Tây Bắc. Độ dài gần 50 km, nối từ tỉnh Lào Cai sang Lai Châu, đây là đèo dài nhất Việt nam. Một bên là vực sâu hun hút và phía còn lại thường là vách đá dựng đứng, đèo Ô Quý Hồ là một thử thách đối với các tài xế đường dài. Những tấm biển chỉ báo nguy hiểm được dựng lên khắp nơi, và đã có nhiều tai nạn thảm khốc xảy ra trên cung đường này.

Đáng nhớ nhất là đoạn giao giữa huyện Phong  Thổ và Sìn Hồ (Lai Châu). Phải dừng lại chờ phá mìn mở đường vừa bị sạt lở. Lúc sau có thêm xe 16 chỗ có khách du lịch người nước ngoài. Bắt chuyện nhưng không mặn mà lắm, ánh mắt và tâm trí họ đang tập trung vào đinh đồi mất rồi.

Rồi ồn ào của nhóm phụ nữ  dân tộc Tày vừa đến. Họ buôn gà từ Trung Quốc sang. Chờ lâu nên hỏi chuyện rôm rả. Họ sang bên kia biên giới qua những giấy thông hành riêng có chứng thực của 2 bên, dạng visa nhiều lần, thời hạn 6 tháng và phải qua cửa khẩu Ma Lù Thàng (Phong Thổ). Họ than là vừa rồi Quản lý thị trường chợ làm căng quá, đòi phạt 1,5 triệu đồng. Ngoài trừ trang phục, còn dáng điệu và lời nói hệt như những người Kinh. 

Có đoạn đường đang sửa, không quá hẹp nhưng sát vực và đất mới đổ nên nền yếu. Tôi run quá, nhường tay lái cho anh bạn kinh nghiệm hơn. Chuyển sang ngồi  bên phải. Nhưng lúc này lại nhìn sát vực hơn, sâu hun hút. Nhìn thấy đống đất đá hơi choán giữa đường, tôi xin xuống để  hướng dẫn xe. Và đi bộ hết đoạn đó, không dám lên ngồi lại trên xe nữa. Sợ. Người bạn nhẫn nại chờ tôi ở phía trước. Mấy tấm ảnh sát vực trên là chụp sau chỗ này, lúc mắt đã quen dần với vực thăm thẳm, không có bờ bao.

Chiếc cầu treo vào xã Pà Tẩn, huyện Sìn hồ phủ đầy bụi đỏ từ con đường đang sửa. Dạng cầu này rất phổ biến vùng Tây Bắc, vắt qua suối nhỏ đi vào bản làng phía trong.   

Vợ chồng với 3 người con nhỏ có vẻ lạ lẫm khi thấy chiếc xe bán tải biển số TP HCM dừng lại và quan  tâm tới con suối gần nhà. Họ nhìn theo và chỉ khi chúng tôi đi xa mới vẫy tay.

Từ quán Bar Lan Anh phát ra tiếng nhạc rất đặc trưng của vùng Tây Bắc. Tiếc là vì ngại nên không vào bên trong xem họ bán những gì. 

Dừng lại ven đường, bên nhóm người dân đang tán chuyện. 

Hỏi đùa cô  gái địu đứa con nhỏ sau lưng rằng có muốn lấy chồng Hà nội không. Cô trả lời ngay: Bắt đi bán cho Trung Quốc chứ lấy gì. Đúng là, không hiểu biết dẫn đến sự vô  duyên lớn.

Gặp đám cưới người Dao được tổ chức ở ngay trên đỉnh cao của  QL4D, thôn Vườn Ổi, xã Hồ Thầu, huyện Tam Đường. Xung quanh là đất trống, không thấy nhà dân. Cả gia đình rất vui vẻ giao lưu khi biết khách từ tận TP HCM.

Chạy qua thành phố mới Lai Châu, nhìn qua cửa kính ô tô, trung tâm qui hoạch phân lô đẹp như Phú Mỹ Hưng. 

Mường Lay, thị trấn nằm giữa 2 tỉnh Lai Châu và Điện Biên có lịch sử hết sức bi hùng. Vào năm 2009, cả thị trấn đã bị nhấn chìm trong biển nước và ngập vĩnh viễn dưới lòng hồ thủy điện Sơn La khi Nhà máy này tích nước. Chúng tôi  dừng chân ở đây ăn trưa. Nhìn trời, nhìn  đất, nhìn nước mênh mông với những cây cầu lớn, không nhận ra được chỗ nào là nhà dân cũ những năm về trước. 

Đến gần 5h chúng tôi tới Điện Biên. Thăm các  di tích lịch sử nổi tiếng thế giới: hầm de Castries, đồi A1, D1. Những địa danh vang lên như câu thơ: Mường Thanh, Hồng Cúm, Him Lam. Chụp tấm ảnh quảng trường trung tâm lúc hoàng hôn. Hướng dẫn viên rất nhiệt tình, đón chờ chúng tôi từ đầu giờ chiều. Chị sinh trưởng tại đây. Có bố và bác từ Thái bình lên tham chiến từ thời chống Pháp 1954, rồi ở lại luôn. 

Ăn tối tại nhà vợ chồng người bạn quê Phú Thọ lên lập nghiệp đã được gần 30 năm. Nhìn cơ ngơi khang trang hiểu được đó là thành quả của sự nhọc nhằn, cố gắng liên tục của họ trong thời gian dài.

Pha đin là con đèo tiếp theo, cũng là một trong “tứ đại đỉnh đèo” nữa của Tây Bắc, nối Điện Biên và Sơn La. Đường đèo mới làm dễ đi hơn nhiều, không còn quá khó như huyền thoại nữa.  

Vào đất Sơn La, ghé qua đám cưới người Thái. Một dân tộc rất đẹp, văn minh, có cách uống rượu quàng tay qua vai ra sau lưng người kia. 

Tham quan trang trại của Công ty Hoa nhiệt đới ở Mộc Châu, đơn vị trồng hoa lớn nhất miền Bắc, chủ yếu là hoa ly và lan hồ điệp. Ông chủ dẫn thăm khắp, chỉ vào quả đồi trước mặt đang được khai phá và nói: “Tôi đang mở rộng những cũng lo lắm anh à.”

5h chiều, gần tới Hoà bình, tại xã Đồng Bảng, huyện Mai Châu thì xe bị chặn lại. Phía trước đang nổ mìn sửa đường mới bị sạt lở do mưa lớn. 

Anh gác đường người Thái cho biết là cứ an tâm, sắp sửa xong rồi.   Nhưng xe các bác đừng có bị sao nhé, chứ có thằng xe tải kia nằm 3 ngày nay sửa vẫn chưa xong. Trông trẻ vậy mà anh đã có con đi bộ đội, nhà có 2 xe máy Sirius & Air Blade. Anh chỉ làm tạm thời vì gần nhà, mỗi ngày được 150 ngàn đồng.

Qua được chỗ này thở phào, coi như về được đến nhà, mặc dù gần 2 tiếng nữa mới tới Hà  nội. Kết thúc cung đường Tây Bắc.

Nguyễn Thanh Hải

Tháng 3-2013. Tháng 10-2018